Symposium over de kerkramen, november 2008
Glas-in-lood ramen Nicolaaskerk: behoud van religieus erfgoed

De Stichting Restauratiefonds Nicolaaskerk Baarn heeft zondag 23 november een druk bezochte informatiebijeenkomst georganiseerd over de bijzondere gebrandschilderde ramen in de Nicolaaskerk. Meer dan 70 toehoorders luisterden geboeid naar de boodschap van de twee inleiders. Het goede nieuws is dat de Nicolaaskerk zich mag verheugen in het bezit van zeven heel bijzondere ramen. Het slechte nieuws is dat de ramen dringend aan restauratie toe zijn.

De brenger van het goede nieuws was drs. Casper Staal van Museum Het Catharijneconvent te Utrecht. Hij vertelde dat de ramen afkomstig zijn uit het topglazeniersatelier van de firma Nicolas & Zonen in Roermond. Dit atelier uit 1850 werkte nauw samen met het bekende, ook in Roermond gevestigde architectenbureau van Pierre Cuypers (onder meer de architect van het Rijksmuseum en het Centraal Station in Amsterdam). Toen de huidige Nicolaaskerk werd gebouwd, rond 1904-1905, stonden de zonen Frans en Charles Nicolas aan het hoofd van dit atelier. Het atelier telde ruim honderd gespecialiseerde ambachtslieden en kunstenaars, die door heel Nederland werkten: ontwerpers, loodzetters, glasschilders, glasbranders en monteurs. Casper Staal had voor de toehoorders nog een primeur. In een publicatie over de archieven van dit atelier had hij de ontwerper van de ramen van de Nicolaaskerk ontdekt: de uit München afkomstige Carl Stahl (1882-1944), die toen in dienst was van de firma Nicolas. Casper Staal vertelde ook dat de zeven ramen als één samenhangend geheel zijn opgezet. De ramen leggen een prachtig, kleurrijk verband tussen het Nieuwe Testament in de bovenste helft en het Oude Testament in de onderste helft. De vijf middelste ramen verwijzen naar vijf centrale kerkelijke feest- en gedenkdagen: de Annunciatie (de boodschap van de engel aan Maria), Kerstmis (het bezoek van de drie koningen aan het Jezuskind), Goede Vrijdag (Christus aan het kruis), Pasen (de Emmausgangers naast de verrezen Christus), Pinksteren (de vurige tongen boven Maria en de apostelen). De twee buitenste ramen stellen Jezus' ouders centraal: Maria en Jozef. Het onderste deel van de ramen verwijst naar schenkers van de ramen en naar de aartsbisschop van Utrecht en de paus ten tijde van de inwijding van deze fraaie neogotische hallenkerk in 1905. Dat deze zeven ramen te beschouwen zijn als een "Gesamtkunstwerk" maakt hen extra bijzonder. "Functioneel gezien doen de ramen niets anders dan het doorgeven van het hemelse licht van buiten naar binnen. Artistiek gezien verwennen de ramen ons met een prachtige waaier aan kleur en verhaal. Op een nog dieper niveau verkondigen de ramen het Licht zelf." Aldus Casper Staal.

De brenger van het minder goede nieuws was Ron de Boer van restauratieatelier Studio Illusie in Baarn. Aan de hand van detailfoto's liet hij zien dat het lood en ijzer van de ramen in slechte staat is (onder andere door roestvorming), waardoor het verband tussen de stukken glas niet meer solide is. Op het glas komt spanning, met breuk en barsten als gevolg. Door de inwerking van weer en wind is op verschillende plekken het glas zelf gaan eroderen, waardoor hier en daar de kleur en daarmee de afbeelding zelf al geheel zijn verdwenen. Om verder verval een halt toe te roepen is dringend restauratie nodig. Hij deed de suggestie in twee fasen te gaan werken. De eerste fase is gericht op consolideren door roestige delen te vervangen en zwakke plekken te verstevigen. De tweede fase is gericht op de glasrestauratie. De heer De Boer vertelde dat de restauratie arbeidsintensief is en taxeerde per raam ongeveer 9 maanden werk te hebben. Gelukkig had hij niet uitsluitend somber nieuws. Er valt wel degelijk wat aan de ramen te doen en ook hij benadrukte de grote waarde van dit religieus en cultureel erfgoed.

Namens de organiserende commissie sloot mr. Marc van Ravels de bijeenkomst af met een dringende oproep aan allen om dit kostbaar religieus erfgoed in Baarn te behouden. Financiële steun is zeer welkom.

Uw gift voor de restauratie is welkom op bankrekening NL 35 RABO 0139 8873 93 ten name van Stichting Restauratiefonds Nicolaaskerk Baarn, te Baarn.


Dr. Richard van de Loo, bestuurslid Stichting Restauratiefonds Nicolaaskerk Baarn.

Terug naar archief restauratie